Wprowadzenie
Polska, mimo znacznego potencjału wiatrowego, zwłaszcza na wybrzeżu Bałtyku i w niektórych regionach centralnej części kraju, wciąż nie wykorzystuje w pełni możliwości, jakie daje energetyka wiatrowa. Czy wiatraki mogą stać się istotnym elementem polskiego miksu energetycznego i przyczynić się do transformacji energetycznej kraju?
Potencjał energetyki wiatrowej w Polsce
Polska posiada znaczne zasoby wiatru, szczególnie w północnej części kraju. Według analiz, potencjał techniczny lądowej energetyki wiatrowej w Polsce szacuje się na około 31,5 GW, a morskiej (offshore) nawet na 12 GW. Obecnie wykorzystujemy jedynie niewielką część tych możliwości.
Na koniec 2022 roku moc zainstalowana w lądowych farmach wiatrowych w Polsce wynosiła około 7,5 GW, co stanowi zaledwie około 24% potencjału technicznego. Jeśli chodzi o morskie farmy wiatrowe, pierwsze projekty są dopiero w fazie przygotowawczej.
Obecny stan energetyki wiatrowej w Polsce
Energetyka wiatrowa w Polsce przeszła dynamiczny rozwój w latach 2010-2016. W tym okresie moc zainstalowana wzrosła z około 1 GW do ponad 5,8 GW. Jednak po wprowadzeniu w 2016 roku tzw. ustawy odległościowej (znanej również jako zasada 10H), tempo rozwoju znacząco spadło.
Zasada 10H i jej wpływ na sektor
Ustawa odległościowa wprowadziła wymóg minimalnej odległości elektrowni wiatrowej od zabudowań równej co najmniej dziesięciokrotności wysokości wiatraka (stąd nazwa "10H"). W praktyce oznaczało to, że turbina o wysokości 200 metrów (typowa wysokość współczesnych turbin) musiała być zlokalizowana co najmniej 2 km od najbliższych zabudowań.
Ta regulacja drastycznie ograniczyła dostępne lokalizacje dla nowych farm wiatrowych. Według szacunków branży, zasada 10H wykluczyła około 99% terytorium Polski z możliwości lokalizacji lądowych farm wiatrowych.
Liberalizacja zasady 10H
W 2023 roku wprowadzono zmiany w ustawie odległościowej, które złagodziły wymagania dotyczące minimalnej odległości elektrowni wiatrowych od zabudowań. Zgodnie z nowymi przepisami, minimalna odległość może być ustalona na poziomie 700 metrów, pod warunkiem uwzględnienia tego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Ta zmiana stwarza nowe możliwości dla rozwoju lądowej energetyki wiatrowej w Polsce. Branża oczekuje, że w najbliższych latach nastąpi znaczące przyspieszenie inwestycji w tym obszarze.
Morska energetyka wiatrowa
Morskie farmy wiatrowe (offshore) to stosunkowo nowy kierunek rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce. Polskie obszary morskie na Bałtyku mają dobre warunki wietrzne, a morskie farmy wiatrowe nie podlegają ograniczeniom związanym z zasadą 10H.
Plany i projekty
Zgodnie z rządowymi planami, do 2030 roku na polskim obszarze Morza Bałtyckiego mają powstać morskie farmy wiatrowe o łącznej mocy około 5,9 GW. Do 2040 roku moc ta ma wzrosnąć do 11 GW.
Aktualnie realizowane są pierwsze projekty morskich farm wiatrowych:
- Baltic Power - farma o mocy 1,2 GW, realizowana przez PKN Orlen i Northland Power, planowane oddanie do użytku w 2026 roku.
- Baltica 2 i Baltica 3 - farmy o łącznej mocy 2,5 GW, realizowane przez PGE i Ørsted, planowane oddanie do użytku między 2026 a 2027 rokiem.
- MFW Bałtyk I, MFW Bałtyk II i MFW Bałtyk III - farmy o łącznej mocy 3 GW, realizowane przez Polenergię i Equinor.
Wyzwania związane z morską energetyką wiatrową
Rozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce napotyka na szereg wyzwań:
- Koszty inwestycyjne - budowa morskich farm wiatrowych wymaga znacznie wyższych nakładów finansowych niż w przypadku farm lądowych.
- Infrastruktura przesyłowa - konieczność rozbudowy sieci przesyłowej, zwłaszcza w północnej części kraju, aby umożliwić odbiór energii produkowanej przez morskie farmy wiatrowe.
- Portowa infrastruktura serwisowa - polskie porty wymagają dostosowania do obsługi procesu budowy i późniejszego serwisowania morskich farm wiatrowych.
- Łańcuch dostaw - konieczność rozwinięcia lokalnego łańcucha dostaw dla morskiej energetyki wiatrowej.
Korzyści z rozwoju energetyki wiatrowej
Korzyści ekonomiczne
Rozwój energetyki wiatrowej, zarówno lądowej, jak i morskiej, może przynieść Polsce szereg korzyści ekonomicznych:
- Nowe miejsca pracy - według szacunków branży, budowa i eksploatacja farm wiatrowych o łącznej mocy 10 GW może stworzyć do 34 tysięcy nowych miejsc pracy.
- Spadek cen energii - energia wiatrowa jest obecnie jednym z najtańszych źródeł energii elektrycznej, co może przyczynić się do obniżenia rachunków za prąd.
- Rozwój lokalnych społeczności - gminy, na terenie których zlokalizowane są farmy wiatrowe, otrzymują podatki od nieruchomości, co znacząco zwiększa ich dochody.
- Uniezależnienie od importu surowców energetycznych - energia wiatrowa to czyste, odnawialne źródło energii, które zmniejsza zależność od importowanych paliw kopalnych.
Korzyści ekologiczne
Energetyka wiatrowa jest jednym z najczystszych źródeł energii. Rozwój tego sektora przyczynia się do:
- Redukcji emisji CO2 - każdy GW mocy zainstalowanej w energetyce wiatrowej pozwala na zmniejszenie emisji CO2 o około 2-3 miliony ton rocznie.
- Zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza - zastąpienie elektrowni węglowych czystymi źródłami energii oznacza mniej pyłów i szkodliwych substancji w powietrzu.
- Ochrony zasobów naturalnych - energia wiatrowa nie wymaga eksploatacji nieodnawialnych zasobów naturalnych.
Wyzwania i kontrowersje
Mimo wielu zalet, energetyka wiatrowa napotyka również na pewne problemy i wzbudza kontrowersje:
Wpływ na krajobraz i hałas
Elektrownie wiatrowe, szczególnie te o dużej wysokości, mogą być postrzegane jako elementy zaburzające naturalny krajobraz. Dodatkowo, praca turbin wiatrowych generuje hałas, który dla części osób mieszkających w pobliżu może być uciążliwy. Nowoczesne turbiny są jednak coraz cichsze, a odpowiednie planowanie przestrzenne może zminimalizować te problemy.
Wpływ na ptaki i nietoperze
Elektrownie wiatrowe mogą stanowić zagrożenie dla niektórych gatunków ptaków i nietoperzy. Odpowiednia lokalizacja farm wiatrowych, z dala od szlaków migracyjnych i miejsc żerowania, a także zastosowanie nowoczesnych technologii (np. systemów wykrywania i zatrzymywania turbin w momencie zbliżania się ptaków) może znacząco zmniejszyć to ryzyko.
Niestabilność produkcji
Energia wiatrowa, podobnie jak inne odnawialne źródła energii, charakteryzuje się niestabilnością produkcji - turbiny produkują energię tylko wtedy, gdy wieje wiatr. Wymaga to rozwoju systemów magazynowania energii i elastycznego zarządzania siecią elektroenergetyczną.
Perspektywy na przyszłość
Mając na uwadze korzyści płynące z energetyki wiatrowej oraz nowe regulacje prawne, które liberalizują zasadę 10H, można spodziewać się, że w najbliższych latach nastąpi dynamiczny rozwój tego sektora w Polsce.
Prognozy dla lądowej energetyki wiatrowej
Według prognoz branży, liberalizacja zasady 10H może przyczynić się do budowy nowych farm wiatrowych o łącznej mocy od 6 do 10 GW w perspektywie do 2030 roku. Oznaczałoby to niemal podwojenie obecnej mocy zainstalowanej.
Prognozy dla morskiej energetyki wiatrowej
Zgodnie z rządowymi planami, do 2040 roku na polskim obszarze Morza Bałtyckiego mają powstać morskie farmy wiatrowe o łącznej mocy około 11 GW. Pierwsze projekty są już w trakcie realizacji i powinny zostać oddane do użytku w latach 2026-2027.
Innowacje technologiczne
Warto też wspomnieć o innowacjach technologicznych, które mogą znacząco zwiększyć efektywność energetyki wiatrowej:
- Większe i wydajniejsze turbiny - najnowsze modele turbin wiatrowych osiągają moc ponad 10 MW, co pozwala na znaczne zwiększenie produkcji energii z jednej turbiny.
- Pływające turbiny wiatrowe - ta technologia umożliwia instalację turbin na głębszych wodach, co może otworzyć nowe obszary dla morskiej energetyki wiatrowej.
- Magazyny energii - rozwój technologii magazynowania energii pomoże rozwiązać problem niestabilności produkcji energii wiatrowej.
Podsumowanie
Energia wiatrowa ma potencjał, aby stać się ważnym elementem polskiego miksu energetycznego. Liberalizacja zasady 10H otwiera nowe możliwości dla lądowej energetyki wiatrowej, a plany rozwoju morskich farm wiatrowych są ambitne. Mimo pewnych wyzwań i kontrowersji, korzyści ekonomiczne i ekologiczne przemawiają za rozwojem tego sektora.
Przyszłość energetyczna Polski to prawdopodobnie kombinacja różnych źródeł energii, ale wiatraki - zarówno lądowe, jak i morskie - będą odgrywać w niej coraz większą rolę.
Udostępnij: